» تاریخچه ، فرهنگ و تاریخ گلپایگان ، استان اصفهان

گلپایگان یکی از قدیمی ترین شهرهای استان اصفهان با آب و هوای کوهستانی و متغیر است و یکی از شهرهای تاریخی ایران است که سابقه آن به عهد باستان می‌رسد و گردشگران بسیاری را به سمت خود جذب می‌کند.

گلپایگان شهری باستانی از استان اصفهان است که در فاصله 165کیلومتری اصفهان قرار دارد. گلپایگان در بین شهرهای خوانسار و خمین قرار گرفته است.این شهر دارای فرهنگی کهن است و آن را به همای دختر بهمن نسبت داده‌اند. گفته شده در دوره کیانیان این شهر با عنوان وردپاتگان شناخته می‌شد. گلپایگان را شهر چهار اقلیم نیز می‌گویند، چون از هر طرف به یکی از صحنه‌های طبیعت مثل کوه، بیابان، دشت و باغ منتهی شده است. طبیعت گلپایگان از بکرترین و زیباترین مناظر طبیعی استان است.

جغرافیا گلپایگان از طرف شمال به خمین، از غرب به کوه‌های بختیاری و الیگودرز، از جنوب به خوانسار و کوه‌های بختیاری و از شرق به میمه و کوه شیخ احمد و از جنوب شرق به نجف‌آباد ختم می‌شود. ارتفاع گلپایگان از سطح دریا 1818 متر است. گلپایگان بر اساس سرشماری سال 1385دارای جمعیتی حدود 86601 نفر بود. آب و هوای گلپایگان دارای زمستان‌های سرد و تابستان‌های گرم و خشک است. پوشش گیاهی این منطقه از گون و کتیرا تشکیل شده است.

مطلب مرتبط جاذبه های گردشگری ساحلی که کمتر به آن ها پرداخته شده!

تاریخچه

پیشینه تاریخی و سابقه شهر گلپایگان را به دوره کیانیان رسانده‌اند. باستان‌شناسان معتقدند که سابقه این شهر به دوران پارینه‌سنگی می‌رسد و اشیای یافت شده و قدمت آن‌ها را نشانی بر اثبات این نظریه می‌دانند. طبق گفته‌ های برخی منابع تاریخی، شهر گلپایگان را همای دختر بهمن کیانی ساخت و نام آن را در ابتدا سمره گذاشت. این شهر در طول دوران تاریخی نام‌های متفاوتی داشته است.

در دوره ساسانی شهر را گردپادگان می‌نامیدند. نام‌های ورتپاتکان و گلپادگان نیز در برخی منابع تاریخی دیده می‌شود. بیشتر آثار تاریخی به جا مانده از گلپایگان مربوط به دوره سلجوقی است. می‌توان گفت این شهر در عهد سلجوقی اهمیت ویژه‌ای داشت. با حمله مغول این شهر از رونق افتاد و در دوره صفویه دوباره رونق گرفت.

گلپایگان از شهرهای قدیمی ایران بشمار می رود و در دورۀ ساسانی و بخصوص در اواخر حکومت این سلسله، موقعیت اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی مهمی یافته و بخصوص از لحاظ استراتژیک برای دولت مرکزی بسیار مهم بوده است. پس از ظهور اسلام در نخستین دهه های قرن اول هجری قمری، گلپایگان بدست مسلمانان افتاد و مردم این منطقه با اشتیاق فراوان به این دین الهی روی آوردند.

گلپایگان از شمال به محلات و کمره یا همان خمین امروزی و از مغرب به کوه‌های بختیاری و الیگودرز لرستان محدود است. جنوبگان این خطه خوانسار خوش آب و هواست وکوه شیخ احمد و بیشه‌کوه در مجاورت شرقی آن قرار دارد.

غلاغه، قارا، قلعه جمال، چهل‌گزی، دره دراز، انگشت لیس، گل زرد و دره سیب نام تعدادی از کوه‌های بلند این شهرستان هستند که هر کدام زیبایی‌های خود را دارند و معادنی از کانی‌ها و سنگ‌های گران‌سنگ را نیز در دل خود جای داده‌اند.

معادن سرب، نقره و البته طلای موته و همچنین آهن شمس آباد، کلسیم، آلومینیوم و پتاسیم در گلپایگان وجود دارند و رودخانه و سد این شهرستان که از خشک‌رود داران، سرچشمه می‌گیرد بهترین محل برای پرورش ماهی است.

رونق زراعت در گلپایگان

قدیم‌ترها کشت خشخاش، پنبه، چغندر قند و تنباکویش رونق داشته و گندم و شبدر که برای پوک کردن و آبادکردن زمین موثر است نیز همچنان در آن کشت می‌شوند. شرکت زراعی گلپایگان هم در سال۱۳۵۳ تشکیل می‌شود.

پس از این از اهمیت این شهر کاسته نشد، بطوریکه در بیشتر کتب جغرافیائی، مانند کتاب (معجم البلدان) یاقوت حموی و (احسن التقاسیم فی معرفه الاقالیم) مقدسی، نام این شهر به چشم می خورد. در دورۀ سلجوقیان که اصفهان به پایتختی برگزیده شد، گلپایگان مورد توجه قرار گرفت و در زمان سلطنت (محمد بن ملکشاه) مسجد جامع عظیمی در این شهر ساخته شد. پس از آن این شهر به دلیل حملۀ مغولان و تیموریان از عمران و آبادی فاصله گرفت، ولی مجدداً در روزگار صفویه و پس از انتخاب مجدد اصفهان به پایتختی، گلپایگان به دلیل آب و هوای مناسب و موقعیت نزدیک به پایتخت به شکوه گذشته خود بازگشت. در زمان قاجار، علیرغم کاسته شدن از توجه طبقۀ حاکمه، گلپایگان همچنان از شهرهای مهم ایران بشمار می رفت.

مردم گلپایگان مسلمان و پیرو مذهب تشیع هستند. در گلپایگان زبان‌های متعددی دیده می‌شود. بیشتر مردم این شهر به زبانی صحبت می‌کنند که بسیار شبیه زبان پهلوی است. اما این زبان خالص پهلوی نیست، بلکه واژگان بسیاری از فارسی، لری و ترکی وارد آن شده است. در برخی از روستاهای گلپایگان زبان ترکی آذری نیز دیده می‌شود که به نظر می‌رسد در دوره صفویه به این منطقه کوچانده شده‌اند. در برخی روستاهای گلپایگان نیز مردم به زبان لری صحبت می‌کنند که این روستاها بیشتر در مجاورت استان لرستان هستند. شغل بیشتر مردم شهر گلپایگان کشاورزی و دامداری است و در واقع گلپایگان یکی از قطب‌های اصلی کشاورزی و دامپروری کشور محسوب می‌شود.

عمده فعالیتهای اقتصادی مردم گلپایگان و پیرامون آن کشاورزی، دامپروری، صنایع دستی و فعالیت های صنعتی می باشد که فراورده های کشاورزی آن: گندم، جو، حبوبات ، سیب زمینی و گونه های مختلف میوه بوده و کارخانجاتی چون فراورده های لبنی ، ماشین سازی، تولید پولیکا، موزاییک سازی، سنگ بری و تولید گچ در این شهرستان فعال هستند. تعداد قابل توجهی گاوداری و مرغ داری صنعتی نیز در این شهر به توسعه و عمران آن کمک می کنند. در روستاهای غربی و جنوب غربی منطقه نیز، پرورش زنبور عسل معمول است، بطوری که حتی شهرهای اطراف این شهرستان نیز از گل های منطقۀ گلپایگان بهرۀ کافی می برند.

صنایع دستی

فرش بافی، گلیم بافی، گیوه دوزی و منبت کاری است و بهترین سوغات شهرستان گلپایگان، گیوه و جاجیم می باشد. همچنین لازم به تذکر است که کباب شهرستان گلپایگان نیز در بین مسافران و گردشگران شهرت بسیار دارد.

سوغات گلپایگان را با انگور و محصولات لبنی می‌شناسند. سوغات گلپایگان ماست چکیده، کشک و پنیرهای پرورده متفاوت است. عسل گلپایگان نیز جزو مرغوب‌ترین عسل‌ها است که به سوغات برده می‌شود. از دیگر سوغات شهر می‌توان به صنایع منبت‌کاری اشاره کرد.

روستای گردشگری کوچری از مناطق معروف گردشگری در گلپایگان است. در این منطقه ویلاهای رنگارنگی دیده می‌شود. این روستا دارای طبیعت و رودخانه‌های زیبایی است و چشم‌انداز فوق‌العاده رویایی دارد. پارک ساحلی گلپایگان یکی دیگر از مناطق تفریحی موجود در شهر است که مردم اوقات تفریحی خود را در آنجا می‌گذرانند.

سد خاکی گلپایگان جزو اولین سدهای خاکی ایران است که با دیدن آن می‌توان از دریاچه سد نیز بازدید کرد. کوه‌های اطراف این منطقه دارای گیاهان دارویی بسیار است. از دیگر جاذبه‌های طبیعی گلپایگان پارک جنگلی آن است که بیرون از شهر قرار دارد و نام بهشت ایران را به دلیل هوای پاک و مطبوع، به خود گرفته است. این پارک دارای امکانات رفاهی است و آبشار مصنوعی نیز در آن ساخته شده است.

در این شهر بقاع متبرکه بسیاری نیز وجود دارد،

بقعه امامزاده هفده‌تن

بنای این بقعه مربوط به قرن یازدهم هجری و همزمان با سلطنت شاه عباس اول صفوی است. بر روی بنای هشت گوش بقعه، گنبد کاشیکاری نفیسی قرار دارد که از لحاظ ساختمانی و تزئینات کاشیکاری بسیار جالب توجه می باشد.

ارگ گوگد

مهمترین جاذبه تاریخی گردشگری این شهرستان ارگ گوگد می باشد. این قلعه بین روستای سرآور و شهر گلپایگان قرار دارد و با مصالح خشت و گل با 4 برج مدور به صورت قلعه ای نظامی مورد استفاده بوده است. این قلعۀ زیبا با نظارت سازمان میراث فرهنگی مورد بازسازی قرار گرفته و علاوه بر دارا بودن هتل و رستوران، بصورت یک مجموعۀ تفریحی، فرهنگی مورد استفاده قرار می گیرد و در جلب و جذب گردشگران داخلی و خارجی تأثیر بسزایی دارد. مسجد جامع گلپایگان: این اثر باشکوه، مربوط به دوران سلجوقیان و پادشاهی محمد بن ملکشاه است و دارای کتیبه های کوفی آجری و سایر تزئینات مجلل و بسیار زیبا است. در زمان فتحعلیشاه قاجار، شبستان هایی به ساختمان اصلی الحاق گردیده است.

آرامگاه ناصر بن علی بن ابیطالب (ع)

در قسمت شرقی بقعه هفده تن قرار دارد. این بنا به دستور امامعلیخان ساخته شد. امامعلیخان از سرداران بزرگ صفوی بود که مدتی در گلپایگان سکونت کرده و بناهایی را در این شهر ساخته است.

مناره سلجوقی از دیگر آثار شهر است که از نامش پیدا است که مربوط به دوره سلجوقیان است. این مناره روبروی بازار سنتی گلپایگان قرار دارد. بازار سنتی گلپایگان خود از جاذبه‌های مهم شهر محسوب می‌شود.مناره راهنما و راهبر کاروانیان قدیم است در گلپایگان هم هست و قدمت آن به سال 250 هجری می‌رسد. تعدادی شیر سنگی در جلوی مناره وجود دارد که به اعتقاد باستان شناسان مشخصه ای برای قبرستان شیرمردان بوده است.

سازه امامزاده سیدالسادات گلپایگان به قرن هشتم هجری باز می‌گردد. قدمت امامزاده ابوالفتوح هم که بر سر راه گلپایگان به خوانسار در حاشیه قریه وانشان واقع شده به سال 435 هجری قمری می‌رسد.

بازار چهارسوق یا مسگرها، مسجد جامع دوره ملک شاه سلجوقی، مسجد جامع ِسرآور، بقعه هفده‌تن از بناهای قرن یازدهم و دوران شاه عباس اول محسوب می‌شوند و شرحی درباره آنها در این مجموعه آورده شده است.

از دیگر آثار تاریخی گلپایگان مکانی به نام «تنگ غرقاب» را می‌توان نام برد که دارای سنگ‌ نگاره‌هایی باستانی است که نقوش شکار را در خود دارند. گلپایگان یک شهر مذهبی است، از این رو دارای اماکن تاریخی-مذهبی بسیاری است که از جمله آن می‌توان به مسجد جامع گلپایگان اشاره کرد.

در این میان خطاطی و خوشنویسی،منبت و خاتم کاری و همچنین قالی بافی و گیوه دوزی گلپایگان در عرصه صنایع دستی و شیر و لبنیات و کباب سنتی گلپایگان به عنوان اقلام خوراکی بومی و سنتی و طبیعی شهرستان مورد توجه بوده است

آبگوشت و انواع آشها نیز از غذاهایی هستند که مورد استقبال گردشگران قرار میگیرند که با کیفیت مطلوبی در گلپایگان طبخ می شوند. نان های سنتی (شاطه، شیرمال ،...) نیز از جایگاه ممتازی در خوراکی ها و سوغات گلپایگان برخوردار هستند

از خوراکی های ممتاز و لذیذ گلپایگان که معمولا در میان وعده های غذایی استفاده می شود می توان کیک زبان سنتی گلپایگان ، شیرینی گلمحمدی و شیرینی(کلوچه) گلشهر را نام برد. استفاده از روغن های محلی و مطلوب، آرد برنج و گندم سبوس دار و تخم مرغ های محلی در طبخ و اماده سازی این کیک و شیرینی ها به آنها مزه و طعم مطلوبی می بخشد و در صورتی که تازه وبلافاصله پس از طبخ مصرف شود، مزه آنها به یادگار خواهد ماند. کیک زبان سنتی گلپایگان در این شهر قدمتی دیرینه دارد و سبک پخت و آن در قنادی های گلپایگان از دیر باز به یادگار مانده است.

امروزه در شهر گلپایگان نیز به صورت تخصصی و با استفاده از مواد اولیه محلی و مطلوب در تیراژهای بالا و پایین و طبق سفارش مشتری آماده و عرضه می گردد. این میان وعده خوشمزه به عنوان سوغات توسط گردشگران به خارج از گلپایگان راه یافته و مورد استقبال قرار گرفته است. حتی تلاش شده که محصول مشابه آن نیز در شهرهای دیگر تولید شود. اما کیک زبان تولید شده در خارج از گلپایگان توانایی رقابت با کیک زبان گلپایگانی را نداشته و همچنان این خوردنی اصیل گلپایگانی در میان محصولات مشابه، حرف اول را میزند.

شیرینی گلمحمدی گلپایگان از خوردنی های لذیذ و مطلوب دیگری است که به عنوان میان وعده استفاده می شود. علاوه بر مواد اولیه مطلوب محلی، استفاده از نارگیل در طبخ این شیرینی به آن طعم و بوی خاصی می بخشد و مورد توجه علاقه مندان و گردشگران قرار گرفته است. مشابه این محصول در شهرهای دیگر با عنوان و برند شیرینی دانمارکی نیز تهیه می شود . اما طعم مخصوص و روش یگانه پخت آن که مخصوص گلپایگان است، آن را از محصولات مشابه متمایز نموده است.

از دیگر میان وعده های مخصوص و اصیل گلپایگان، شیرینی مخصوصی بخ نام کلوچه گلپایگانی است که با توجه به طبخ آن در محلات مختلف گلپایگان، ممکن است با نام های مختلفی نامیده شود(کلوچه گلشهر،برساق،کلوچه) با توجه به محلی بودن این شیرینی و استفاده از آن در مناسبت های خاص، معمولا در قنادی ها و شیرینی پزی های گلپایگان کمتر یافت می شود و بیشتر در روستاها میتوان یافت و سفارش داد.

تگ ها : گلپایگان شیرینی مخصوص گلپایگان جاهای دیدنی گلپایگان گیاهان دارویی گلپایگان کباب شهر گلپایگان صنایع دستی گلپایگان

۱ نظر / ۳۷۵۳ بازدید