جاذبههای تاریخی نشان از تاریخ کهن املش دارند وشهری کوهپایهای است که از رودخانهها، کوهها، باغهای چای، شالیزارهای برنج و درختان مرکبات تشکیل شده است.
از قدیمیترین شهرهای استان گیلان است و در 75 کیلومتری مرکز آن یعنی رشت واقع شده است. همچنین شهرستانهای رودسر، لنگرود و سیاهکل در همسایگی این شهر قرار دارند.
املش از نظر جغرافیایی و ناهمواری به سه منطقه جلگهای، کوهپایهای و کوهستانی تقسیم میشود و از آنجایی که در جوار ییلاقات و ارتفاعات سرسبز قرار دارد از آب و هوایی مطبوع برخودار است. نام این شهرستان از دو بخش «ام» و «لش» بهمعنای رودخانه تنبل و راکد تشکیل شده است و مردم آن، عمدتا در بخش کشاورزی و دامپروری فعالیت میکنند. از محصولات عمده كشاورزی املش، میتوان به برنج، چای، گندم، فندق و مركبات اشاره کرد.
شهرستان املش به سه بخش جلگهای, كوهپايهای و كوهستانی تقسیم شده است. شلمان رود و پل رود، مهم ترين رودخانههای اين منطقه هستند. پل رود، بزرگترين رودخانه شرق گيلان است. اين دو رود از دامنههای شمالی رشتهکوه البرز سرچشمه میگيرند و در نهایت به دریای خزر سرازیر میشوند.
در دل شهر باستانی املش روستایی مدفون شده به نام تمیجان یافتهاند. تمیجان متعلق به دوران صفویه است. دیوارهای سنگی، سفالینه های متعدد و گورستان لگموج همگی از جاذبههای این منطقه باستانی هستند.
جاذبه های طبیعی املش
دهکده خصیل دشت
خصیل دشت ییلاقی بکر در ارتفاعات املش است. دهکده خصیل دشت به دلیل منظرههای زیبا مقصد بسیاری از گردشگران است و خاطرهای فراموشنشدنی در منظره سبز رنگ خصیل دشت است. سراسر دهکده خصیل دشت در زمستانها از برف پوشیده میشود.
هلودشت
ییلاقات هلودشت روستایی بکر و منطقهای جنگلی، کوهستانی که چشم اندازهای طبیعی آن چشم هر بینندهای را محصور خود میکند. این روستای ییلاقی در ارتفاع تقریبا 1900متری کوهستان های جنوب املش واقع شده و از آب و هوایی بسیار مطبوع به خصوص در فصل تابستان برخوردار است.
روستای بلوردکان
یکی از زیباترین جاذبههای طبیعی اطراف املش است. این روستا از توابع دهستان لات لیل، بخش اتاقور شهرستان لنگرود در 12 کیلومتری جنوب غربی شهر املش قرار دارد. رودخانه خروشان، چشماندازهای مسحورکننده و جنگلهای سرسبز و متراکم این منطقه به واقع، چشمنواز و زیبا هستند.
یک پل قدیمی روی رودخانه روستای املش قرار دارد که در گذشته، مسیری پر رفت وآمد بوده و املش را به نقاطی چون کهلستان، لات لیل، گرسک، بلوردکان، هلودشت، میان لنگه، اسماعیلآباد و در نهایت قزوین متصل میکرده است.
روستای تابستان نشین
در منطقهای کوهپایهای و در جنوب املش واقع شده است. این روستا 390 متر از سطح دریا ارتفاع دارد و با چشم اندازهای بهشتی خود، گردشگران زیادی را به سمت خود میکشاند. بیشتر اهالی خونگرم و مهمان نواز این روستا به شغل چایکاری و دامداری مشغول هستند
روستای تابستان نشین با طبیعتی زیبا و کوهستانی، از جاذبههای طبیعی روستای تابستان نشین، میتوان به آبشار فصلی خرم دره، رودخانه شلمان رود و چشمهای با آب گوارا اشاره کرد. باغ های چای، طبیعت بکر و دست نخورده و آرامشی که بر فضای این روستا حکم فرما است
روستای رانکوه
روستای حسین آباد
روستای زرچاک
منطقه جنگلی خرما
منطقه ییلاقی خصیلدشت
آبشار سیاه تاش
غار سیاه استخر
غار تلابن گورج
پارک جنگلی هلودشت
پارک گلستان
تالاب (سل) زربیجار
چشمه آب معدنی لوزان
جاذبه های تاریخی املش
پل شاه عباسی املش
قدمتی از دوران صفویه در روستای بلوردکان روی دو رودخانه سياهرود و زيل بره قرار دارد. سیاهرود از سمت غرب و زیل بره از سمت شمال غربی روستای بلوردکان، جاری هستند و در نهایت در زیر پل به یکدیگر میپیوندند. این پل در گذشته بر سر یکی از مسیرهای شاه عباسی از املش به قزوین قرار داشته است و به همین دلیل، نام آن را شاه عباسی گذاشتهاند.
حدود 140 متری پل شاه عباسی املش، ویرانههایی از یک کاروانسرای قدیمی دیده میشود که ابعاد هر ضلع آن، حدود 40 متر است. وجود این کاروانسرا، نشان از اهمیت بالای این پل در دوران گذشته دارد. گفته میشود این پل به دستور شاه عباس در این منطقه ساخته شد. اين پل دارای يک دهانه بزرگ و دو دهانه کوچک بوده است؛ اما در حال حاضر تنها یک دهانه کوچک از آن باقی مانده است.
طول پل شاه عباسی در گذشته، 50 متر و عرض آن پنج متر بوده است. در پل شاه عباسی قلوه سنگ در پایهها، آجر و ملات ساروج اشاره کرد. معماری زیبا و برجسته این پل، منحصر به این منطقه از ایران است.
روستای باستانی اُمام
از زیباترین روستاهای املش است. یکی از مشخصههای جذاب این روستا، تلفیق معماری با طبیعت است. آبوهوای دلپذیر، مراتع سرسبز و قرار گرفتن در کنار درهای زیبا، سبب شده است تا امام در طول تاریخ، مورد توجه افراد زیادی قرار گیرد. چند عمارت قدیمی در روستای باستانی امام وجود دارند
روستای کجید
از جاذبههای گردشگری این منطقه به شمار میآید. روستای کجیده در نزدیکی یکی از شاخههای رود خونای چاکرود با بافتی تاریخی، یکی از دهکدههای آباد اطراف املش است.
خانههای سنتی روستا دو طبقه هستند و در ساخت آنها از مصالحی چون سنگ، گل و چوب استفاده شده است. طبقه اول برای اسکان حیوانات است و در طبقه بالا، دو یا سه اتاق وجود دارد که افراد خانواده در آنجا زندگی میکنند. سقف خانهها در قدیم از جنس چوب بود، اما امروز از حلب برای پوشاندن سقف استفاده میکنند.
سه نوع معماری جذاب در روستای کجیده وجود دارد کوچههای تنگ و باریک روستا، جلوهای منحصربه فرد به روستا اعطا کردهاند.
عمارت عبدالعلی خان صوفی
بنا دوره قاجار است که در محوطهای به مساحت پنج هزار متر مربع در در وسط شهر املش قرار دارد. این عمارت با زیربنای 700متر مربع، دارای دو طبقه زمستاننشین و تابستاننشین، 12 اتاق و 6 پستو است. عمارت عبدالعلی خان صوفی با حدود دو قرن قدمت، یکی از جذابترین بناهای تاریخی این شهر است که بههیچوجه نباید دیدن آن را از دست بدهید.
قرینه بودن اتاقها، آثار گچبری، شیشههای رنگی، مقرنسکاری، آیینهکاری، نقاشیهای روی دیوار و استفاده از رنگهای طبیعی از جمله مشخصههای برجسته این عمارت هستند. آشپزخانه، حمام و خزینه عمارت عبدالعلی خان صوفی، درست مانند دیگر عمارتهای عصر قاجار در خارج از بنای اصلی قرار دارند.
ساختمان قدیمی محمد تقی خان صوفی سیاوش
این بنا با قدمتی از دوران قاجار، روبهروی پارک میرزا کوچک واقع شده است.
قلعه شاهنشین گورج
مربوط به عصر پس از اسلام است. این قلعه با ارتفاع 1600متر در دو کیلومتری شمال روستا بین گورج و رودخانه چاکرود، از مهمترین آثار تاریخی املش به شمار میآید. مردم منطقه، این بنا را با نامهای گورجی قلاکوتی، قلعه گردان، شاه نشین قلعه و قلعه اسماعیلیان میشناسند.مسیر دسترسی به قلعه شاهنشین از روستای گورج از یک جاده مالرو و از کنار صخرهها و دامنههای جنگلی است.در شمال غرب قلعه گورج، بقایایی از یک دیوار استحفاظی بزرگی با 25 متر طول و هشت متر ارتفاع، دیده میشود. مصالح استفاده شده در ساخت این دیوار، تخته سنگهای طبیعی، گل و آهک بودهاند.
بخش جنوبی قلعه دو برج سنگی بزرگ دارد ودر محوطه داخل قلعه با چند آب انبار برای ذخیره آب باران روبرو میشوید، تنها وسیله ذخیره آب در این قلعه بودهاند.این قلعه، مسکونی و نظامی بوده است. موقعیت مکانی دیوارها و حصارهای قلعه در قله کوه، دسترسی مهاجمان را به آن مشکل میکرد. باستانشناسان، با توجه به سبک معماری این بنا را به دوره اسماعیلیه میدانند.
سه شنبه بازار املش
مکان محبوب گردشگران بازارهای سنتی است. سه شنبه بازار املش را میتوان جزو قدیمیترین بازارهای هفتگی گیلان به حساب آورد.
از این بازار انواع محصولات، لباسها،خوراکیها و میوههای محلی را میتوان خریداری کرد و حتی به عنوان سوغات برای دوستان و خانواده آورد. اگر به سه شنبه بازار املش بروید احتمالا معرکه گیران، مارگیران و درویشها نیز در آنجا می بینید.
سوغات املش
عسل ، گردو، نازک کاری ، خراطی چوب ، فرآورده های دامی ، چادر شب بافی ، گل گاو زبان ، فندق، تولیدات دست بافت پشمی
جاذبه های زیارتی املش
امامزادگان سید ابراهیم و سید اسماعیل و سید علی(ع)
بقعه امامزادگان آقا سید ابراهیم و سید اسماعیل و سیدعلی در بخش مرکزی شهرستان املش قرار دارد. این بقعهها در دهستان املش جنوبی، روستای جورکارسر، یکی از مکانهای زیارتی مشهور املش به شمار میآیند. آقا سید اسماعیل، یکی از نوادگان امام موسی کاظم است.
بقعه تاریخی سرتربت
با قدمتی از دوره تیموریان، یکی از آثار ملی ایران به شمار میآید. این بقعه در املش، بخش رانکوه در روستای باباجان دره واقع شده است. مراسم علم واچینی یا علم برچینی، یکی از مهمترین مراسمهای این بقعه به حساب میآید.
برج آتشکده باستانی میل اُمام
به دوران ساسانی بازمیگردد. این برج بلند و سفیدرنگ برج راهنما و دیدبانی بوده است. به اعتقاد بعضی دیگر این برج در گذشته آتشکده بوده است. هم اکنون برج میل امام جزو جاذبههای تاریخی و گردشگری املش است.