» باغ چشمه بلقیس و برج تاریخی شهرستان چرام

جاذبه گردشگری در کهگیلویه و بویراحمد

کهگیلویه و بویراحمد سرزمینی نسبتا مرتفع و کوهستانی است، استانی که به سرزمین آبشارها و چهار فصل معروف است. در 4 کیلومتری جنوب شهر چرام که در مسیر جاده چرام گچساران قرار دارد، چشمه‌ای زیبا پنهان شده است که یکی از جاذبه‌های مهم گردشگری استان به شمار می‌آید.

موقعیت جغرافیایی

باغ چشمه بلقیس در استان کهگیلویه و بویراحمد، در دشتی هموار معروف به شهرک قلعه کره شهبازی از توابع بخش چرام و در 9 کیلومتری شرق چرام و یک کیلومتری روستای شهرک در میان تپه ماهورها و کوهها واقع شده است.

مطلب مرتبط جاذبه های گردشگری ساحلی که کمتر به آن ها پرداخته شده!

این باغ از شمال به جاده چرام گچساران، از جنوب به اراضی کشاورزی، از غرب به باغ جهاد کشاورزی(باغ عمران) و از شرق به اراضی کشاورزی و کوههای همجوار محدود می‎شود. چندین نهر فصلی و دایمی در این دشت جریان دارد و محصولات غلات چون گندم، جو و برنج در این منطقه کشت می‎شود.

باغ چشمه بلقیس چرام گستره ای پر درخت که در آغوش حصارهای کوتاه سنگی جای گرفته است. باغی است در دره ای پیر که بیدهای مجنون را درون و گرداگرد خود سال هاست با زیبایی خویش حیران کرده و بوی نشای شالیزارهای چرام این باغ را دربر گرفته و فضای بسیار زیبا و پر نشاطی را بوجود آورده است.

چندین نهر فصلی و دایمی در این دشت جریان دارد و محصولات غلات چون گندم، جو و برنج در این منطقه کشت می‎شود. سالانه بیش از 700 هزار گردشگر، توریست و مسافر از باغ “چشمه بلقیس” چرام دیدن می‌کنند. این بنا به گفته اهل منطقه توسط زنی به نام بلقیس حدود اواخر دوره ساسانی و اوایل دوره اسلامی احداث شد.

ویژگی گیاهی

اطراف چشمه باغ سر سبز با گیاهان و درختانی شامل اکالیپتوس، سدر، بلوط، سرو و دارای درختان متنوع میوه‎ای چون گردو، گلابی، سیب، لیمو ترش، خرمالو، پرتقال، نارنگی، انجیر، انگور، توت، نارنج و نخل است. برای این باغ زیبا کمپینگ، سرویس بهداشتی حمام و آلاچیق ایجاد شده است.

دهانه کوه شمالی در چرام، پذیرای باغ پر از نخلی است که “چشمه بلقیس “را در جویبارهای مشبک و با اصول معماری جالب توجه در خود دارد. نهرها پس ازگذر از جای جای باغ و تراوش خنکای خود به گردشگران،به استخری به وسعت 10متر می ریزد. نهرهای بزرگ با معماری سنتی خاص و پس از ریزش در استخر، دشت پر عطش چرام را سیراب می کند.

باغچه ای به شعاع چهار متر در درون حوض آب، نشان از هنرمندانه ترین صنعت ساخت بشر است. هیچ مسافری دل زده نمی شود و چرامی ها، خود بیش از سایران هوای پاک و مهربان چشمه بلقیس افسونگر را به شش ها فرو می برند.

چشمه بلقیس نام جدیدی است برای باغی که از ازمنه قدیم در این منطقه بوده و سپس توسط مرحوم اسکندر خان چرامی خریداری و در اطراف این چشمه احیا و آبادانی انجام داده است. مدتی نیز این باغ و یک آبادی کوچک نزدیک آن در مکاتبات و اسناد و بعضی از سفرنامه ها به نام اسکندریه شهرت گرفته است… به نظر می‎رسد این باغ مربوط به اواخر دوره قاجار و اوایل دوره پهلوی است.

این باغ با مساحتی در حدود 38960 متر مربع و شامل فضاهایی چون 4 برج به ابعاد 70 * 150متر در ضلع غربی باغ، چشمه، استخر و در قسمت شرقی آن صخره‎ای بزرگ به ارتفاع 20متر تشکیل شده است. این باغ در حال حاضر در تملک شهرداری می‎باشد.

تاریخچه

باغ چشمه بلقیس از زمان گذشته تا قبل از سال 1324 هجری شمسی بیشه زاری بود از انواع درختان تنومند جنگلی و همچنین محل جانوران وحشی دارای چشمه سارهای فراوان بوده که آب گوارا و زلال آن از لابه لای سنگها و شکاف های کوه مشرف به آن بیرون میتراوید که در اصطلاح محلی به سربیشه معروف بود .

از سال 1324 به بعد دو برادر از کلانتران منطقه چرام به نامهای اسکندر خان چرامی و جان محمد خان چرامی با توجه به کمبود امکانات و ابزارهای لازم آن زمان و محدودیت های فراوان با صرف وقت و هزینه بسیار زیاد بنیان احیاء و عمران و آبادانی آن را گذاشتند و با قطع درختان جنگلی زائد و ریشه کنی آنها در طول سالیان متمادی و باز کردن معابر و مجاری آب چشمه ها و نهرها و احداث کانالها و ایجاد استخر در حد توان خود اقدامات بسیار شایسته ای انجام دادند و نام چشمه بلقیس را بر آن گذاشتند.

این مکان از آن زمان تا کنون یکی از پر جاذبه ترین باغهای سنتی ایرانی و از پر رونق ترین مکانهای دیدنی و گردشگری استان کهگیلویه و بویراحمد و جنوب ایران شناخته میشود که برآیند تلاش و سعی این دو برادر و نمادی از توجه آنها در زمینه توسعه و ترویج فرهنگ کشاورزی در منطقه بوده است .

احیا و آبادانی باغ چشمه از زبان محمد خان چرامی

ایده ساخت این باغ در سال 1323 به ذهن من و برادرم رسید . در آن زمان این نقطه بیشه زاری بود که پر بود از درختان بید و زبان گنجشک و و دیگر درختان بلا استفاده که به محل امنی برای حیوانات وحشی تبدیل شده بود که این حیوانات باعث شده بودند زراعت منطقه به حالت نیمه تعطیل در بیاید .

چون چشمه ها به طور پراکنده داخل بیشه پخش شده بودند و دسترسی به آنها کار بسیار مشکلی بود من و برادرم با ایجاد کانالهای بزرگ آب این چشمه ها را به هم وصل کردیم. ما به فکر استفاده از این محل وتبدیل آن به باغ و زمین کشاورزی شدیم به همین دلیل این بیشه زار را به دو قسمت تقسیم کردیم که قسمت بالا را خودمان برداشتیم و قسمت پایین را به مردم محلی واگذار کردیم .

در ابتدای کار به دلیل سختی کار مردم از پذیرفتن این زمینها امتناع میکردند ولی ما با تشویق آنها را راضی به پذیرفتن این زمینها کردیم .به دلیل کمبود وسایل کشاورزی برای ریشه کنی درختان موجود مجبور بودیم به وسیله تنها تراکتور موجود در منطقه این درختان را با طناب به این تراکتور میبستیم و آنها را از ریشه در می آوردیم .

در زمانی که کار ریشه کنی درختان به پایان رسید در همین محل استخر کنونی محلی بود که از خاک و سنگ پر شده بود وقتی که کارگران این مواد را تخلیه کردند متوجه وجود استخر بسیار قدیمی اما کوچتر از استخر کنونی شدیم که نشان میداد این مکان در زمان های بسیار دور محل تفرجگاه پادشاهان زمان بوده است . بعد از کشف این استخر ما به فکر احیاء استخر قدیمی اما در اندازه ای بزرگتر شدیم که بعد از مدتی استخر کنونی ساخته شد.

اکثر درختان این باغ شخصا از شهرهای مختلف انتخاب شده یا از خارج از کشور به این باغ آورده شده است. حتی یک کیلو از محصول باغ به فروش نرسید . محصول باغ صرفا برای زیبایی روی درختان باقی میماند و میهمانان و مردم محلی که به باغ می آمدند در خود محوطه باغ از آن استفاده میکردند. ما قانونی داشتیم که هر کسی به باغ می آمد هرچقدر میخواست میتوانست از محصول باغ استفاده نماید ولی حق خروج میوه ها را از باغ نداشت که این خود یکی از دلایل دیگر ماندگاری میوه ها بود .

از سال 1345 به بعد سالی 20 کامیون کود حیوانی از بردیان و تنگ پیرزال می آوردیم و به وسیله 4 باغبان ثابتی که در باغ بود پای درختان ریخته میشد و به بهترین نحو از درختان مواظبت میشد اما الان میبینیم که بسیاری از درختان به دلیل بی توجهی از بین رفته اند و بقیه نیز در حال نابودی هستند .

شخصی که قبل از خوانین این باغ را ازمیان بیشه زارها که پر از حیوانات وحشی بوده نمی برند

که بزرگ مردی به نا قاید شمشیر بود هر جا خود و پسرانش اسکان داشتند بقایای باغات زیبا قدیمی به نام ایشان هست از جمله همین چشمه بلقیس و کپر خانی در طسوج ریشه های باعات انگور در چال بایار و و امیر ایوب که ایشان باغ چشمه بلقیس که کنار محل اسکانش به نام برج قاید شهباز که نام قدیمی دهستان هم کره شهبازی بوده و توسط این مرد بزرگ و پسرانس به نام های قاید ابوالحسن ومحمد حسین و محمد حسن و شاید برادران و طایفه اش احداث شده که از انار و انجیر ونارنجش مردم ان موقع در درمان حتی بیماری شان مدد می جستند و بعد از فوت پسرانش زمانیکه نوه هایش نوجوان بودند توسط خوانین نه با میل خودشان به زورگرفته می شود با بیغاری از مردم منطقه کسترش می یابد

الان میبینیم مردم برای چیدن میوه های کال درختان شاخه های آنها را میشکنند وکسی هم نیست که کوچکترین تذکر رابه آنها دهد این روزها اصلا کسی به فکر حفظ درختان باغ نیست و اگر به همین شکل پیش برود شاهد نابودی کل باغ خواهیم بود .

پوشش گیاهی این باغ بدلیل گرمسیری بودن این منطقه شامل اکالیپتوس، سدر، بلوط، سرو و دارای درختان متنوع میوه‎ای چون گردو، گلابی، سیب، لیمو ترش، خرمالو، پرتقال، نارنگی، انجیر، انگور، توت، نارنج و نخل است. همچنین بوته‎های گیاهی گوناگون و گلهای مختلف در آن به چشم می‎خورد.

نظام آبیاری این باغ بر اساس فوران آب چشمه‌های اصلی و چندین چشمه فرعی می‎باشد که بوسیله نهرهای کوچک و بزرگ متعددی در باغ جریان می‎یابد و آب مازاد آنها بوسیله جویی بزرگ به طرف استخر باغ که در ضلع جنوب غربی باغ واقع شده هدایت می‎شود. این استخر زیبا به شعاع 10 متر و عمق 1/5متر بصورت دایره و دارای سه ورودی و یک خروجی می‎باشد که آب چشمه از مسیر خروجی به رودخانه فشیان می‎ریزد. این استخر، باغچه‎ای به قطر چهار متر که پوشیده از درختان نخل، نارنج، پرتقال و گلهای زیبا و متنوع است را در آغوش گرفته است.

محوطه باغ که حدود 1000 متر در 500 متر عرض دارد در زمستان که برودت هوای منطقه باعث سرمازدگی درختان منطقه میشد بخار آب چشمه های موجود درباغ از یخ زدن درختان جلوگیری میکرد و در تابستان نیز به دلیل خنک بودن هوای باغ درختان موجود در باغ در تمام فصول سال سرسبز و دارای میوه بودند .

امکانات رفاهی

برای این باغ زیبا کمپینگ، سرویس بهداشتی حمام و آلاچیق ایجاد شده است.

موقعیت مکانی

باغ “چشمه بلقیس” در استان کهگیلویه و بویراحمد، در دشتی هموار معروف به شهرک “قلعه کره شهبازی” از توابع شهرستان چرام و در9 کیلومتری شرق شهر چرام و یک کیلومتری روستای شهرک در میان تپه ماهورها و کوه‌ها واقع شده که جلوه ای زیبا از طبیعت و تاریخ را به نمایش گذاشته است.

باغ چشمه بلقیس تا قبل از سال 1324 هجری شمسی بیشه زاری بود از انواع درختان جنگلی که چشمه سارهای فراوان داشت و آب گوارا و زلال از لابه لای سنگها و شکاف های کوه مشرف به آن بیرون می تراوید. این مکان در سال 1324 توسط دو برادر به نام های اسکندر خان چرامی و جان محمد خان چرامی با صرف وقت و هزینه بسیار زیاد احیاء و آباد شد. این مکان از آن زمان تاکنون یکی از پر جاذبه‌ترین باغ‌های سنتی ایرانی و از پر رونق‌ترین مکان‌های دیدنی و گردشگری استان کهگیلویه و بویراحمد و جنوب ایران شناخته می‌شود.

وجه تسمیه این باغ از آن جهت است که این باغ به زمان ساسانیان می‌رسد و علت نامیدن آن به باغ بلقیس این است که در عهد ساسانیان موسس این باغ زنی با نام بلقیس بوده است و به همین سبب، به نام باغ بلقیس نامگذاری شده است. این روایت یک روایت شفاهی است و سندی در جهت تایید آن به دست نیامده است و تنها در برخی سفرنامه‌ها با نام اسکندریه از آن یاد شده است، که برخی این نام را به یکی از بانیان باغ به اسم اسکندر چرامی نسبت می‌دهند.

علت نامگذاری این بنا به این اسم آن است که توسط زنی به نام بلقیس حدود اواخر دوره ساسانی و اوایل دوره اسلامی احداث گردیده.

چشمه بلقیس نام جدید روزگار ما برای باغی است که مرحوم اسکندر خان چرامی در اطراف این چشمه به جای باغی که پیشتر وجود داشته، ساخته و آن را گسترش داده است.

درختان سرو، انار، ليموترش و شيرين، سيب،بيد مجنون، انگور و نخل هاي تزئينی و گياهان متنوع ديگر، مجموعه پيچيده و شگفت انگيزی را فراهم آورده كه آدمي را به اين فكر وا میدارد كه سازنده آن از تمام نقاط، نقبي به گياهان زده است.

این استخر زیبا به شعاع 10 متر و عمق 1/5 متر بصورت دایره و دارای سه ورودی و یک خروجی می‎باشد که آب چشمه از مسیر خروجی به رودخانه فشیان می‎ریزد. این استخر، باغچه‎ای به قطر 4 متر که پوشیده از درختان نخل، نارنج، پرتقال و گلهای زیبا و متنوع است را در آغوش گرفته است.

منابع:

سایت استان کهگیلویه و بویر احمد